Tijdlijn opvang van asielzoekers in de gemeente Hellendoorn

Door een groot tekort aan opvangplekken verblijven veel asielzoekers langere tijd in (crisis)noodopvanglocaties. Staatssecretaris Eric van der Burg van Justitie en Veiligheid schrijft in mei 2022 in een brief aan de Tweede Kamer dat het ‘elke dag onzeker is in hoeverre opvang verzekerd kan zijn’.

Daarom kondigt hij aan dat het kabinet naar mogelijkheden zoekt om gemeenten te verplichten asielzoekers op te vangen. Dit moet volgens Van der Burg leiden tot een betere, evenwichtige spreiding van asielzoekers over het land.

Vanwege een gebrek aan opvangplekken elders in het land, is Ter Apel keer op keer een flessenhals. In de zomer van 2022 komt het zover dat er op het gras voor het aanmeldcentrum asielzoekers buiten moeten slapen. De situatie is volgens het kabinet onhoudbaar.

Om een einde te maken aan de chaos in het Groningse dorp, sluiten de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Veiligheidsberaad en de provincies een ‘asielakkoord’ met het kabinet. Het akkoord bestaat onder andere uit extra geld voor de noodopvang, huisvesting van statushouders en afspraken om de instroom van migranten te beperken. Ook wordt nogmaals aangekondigd dat er een wet aankomt die gemeenten en provincies ertoe verplicht werk te maken van opvang van asielzoekers.

Begin augustus 2022 opent in het dorp Haarle een kleine, tijdelijke opvanglocatie. Vanuit de landelijke overheid was een beroep gedaan op gemeenten om zogeheten crisisnoodopvang te regelen, zodat nieuwkomers niet meer buiten hoeven te slapen. De gemeente Hellendoorn geeft gehoor aan die oproep, door een opvanglocatie aan de Terhoeksweg in Haarle aan te bieden. Hier worden in eerste instantie vijftien nieuwkomers opgevangen.

Ondanks alle inzet van verschillende partijen is de asielcrisis nog niet opgelost. Staatssecretaris Van der Burg deelt mee dat er dringend meer opvangplekken nodig zijn en kondigt opnieuw maatregelen aan. Ook deelt hij prognoses: bij gelijkblijvend beleid wordt het aantal benodigde opvangplekken per 1 januari 2024 in totaal 75.500. In de regio Twente, waar de veertien Twentse gemeenten naar verhouding weinig asielzoekers opvangen, komt dit neer op ruim 2.100 opvangplekken.

Tegelijkertijd is het volgens het kabinet nodig om crisisnoodopvanglocaties de komende tijd open te houden. De gemeente Hellendoorn werkt daar aan mee door de crisisnoodopvanglocatie in Haarle langer besckbaar te stellen. Ook wordt de capaciteit opgeschaald: vanaf 1 december kunnen er 25 asielzoekers worden opgevangen.

Elke regio moet vóór 1 januari 2023 een regionaal opvangplan hebben klaarliggen. Die verplichting geldt vanuit het Transitieplan CNO.

In de Veiligheidsregio Twente maken de gemeenten eind 2022 daarom samen afspraken. Die leggen zij vast in het zogeheten Procesplan opvang vluchtelingen Twente. Voor de gemeente Hellendoorn geldt de indicatieve opgave om 123 plekken voor asielopvang te regelen vóór 1 januari 2024.

De Twentse gemeenten weten dat staatssecretaris Van der Burg ondertussen verder werkt aan de zogenoemde ‘spreidingswet’, officieel de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen. Dit is de wet die hij al heeft aangekondigd. Door deze wet moeten er voldoende opvangplekken ontstaan, die beter verdeeld zijn over alle gemeenten.

Begin 2023 vinden de eerste verkennende gesprekken plaats op ambtelijk niveau tussen de gemeente Hellendoorn en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Het gaat dan nog niet over specifieke locaties.

Ook wordt eind januari 2023 de gemeenteraad van Hellendoorn bijgepraat over alle ontwikkelingen. Daarbij wordt de raad meegedeeld dat de gemeente zich oriënteert op het ‘nemen van initiatief van opvang van asielzoekers’. Volgens burgemeester Eijbersen omdat ‘er een opgave aankomt waarvoor we niet kunnen duiken’.

Eind februari 2023 maakt het college van burgemeester en wethouders van Hellendoorn bekend dat de gemeente asielzoekers wil gaan opvangen. Aan dagblad Tubantia laat burgemeester Eijbersen weten dat het ‘een kwestie van regie pakken is en verantwoordelijkheid nemen’.

Een locatie is er dan nog niet. Eijbersen: ,,Het gaat erom dat we als samenleving klaar staan voor mensen in nood. Dat proces willen we zo transparant en zorgvuldig mogelijk doorlopen, daarom maken we hier ook een publieke zaak van. We willen het samen doen met de gemeenteraad en de Hellendoornse samenleving.”

De komst van een azc komt een klein stapje dichterbij. De gemeenteraad van Hellendoorn wordt door het college gevraagd om criteria vast te stellen waaraan een opvanglocatie voor asielzoekers moet voldoen.

Het college heeft een zogenoemd toetsingskader gemaakt waarin al verschillende voorwaarden voor de locatie zijn opgenomen. Het is aan de raad om deze criteria daadwerkelijk vast te stellen of met eventuele aanvullende of gewijzigde voorwaarden te komen. In de vergadering van 18 april vindt een debat plaats over dit toetsingskader. Besluitvorming volgt in de vergadering van 16 mei.

De beoogde omvang van het azc wordt dan ook duidelijk. Het college stelt voor om 150-200 plaatsen op te nemen als een van de voorwaarden voor het azc. Het college is tot dit aantal gekomen omdat het COA aangeeft een azc goed te kunnen beheren bij minimaal 150 plaatsen.

Door zelf initiatief te nemen voor een azc, wacht de gemeente Hellendoorn niet af tot het kabinet gemeenten dwingt om asielzoekers op te vangen. De spreidingswet is immers nog niet van kracht. Het is de bedoeling dat de Tweede Kamer de omstreden wet in juni gaat bespreken.

De zoektocht naar een locatie voor een azc in de gemeente Hellendoorn kan beginnen. De gemeenteraad stelt op 16 mei de voorwaarden unaniem vast waaraan het beoogde azc moet voldoen. De raad komt zelf met enkele aanvullende criteria. Zo is besloten dat het azc dicht bij voorzieningen moet komen, zoals scholen, winkels en zorg. Tegelijkertijd moet de locatie in of nabij een bebouwde kom gelegen zijn. Ook moet er aandacht zijn voor zinvolle dagbesteding.

Nu de criteria zijn vastgesteld, verwacht het college nog voor de zomer een besluit te kunnen nemen over een locatie.

Waar het azc gaat komen, is in juni 2023 nog niet duidelijk. Het college wil nog geen besluit nemen over een locatie, omdat de zomervakantie eraan komt en een eventueel besluit veel impact heeft op de omgeving. Daarom meldt de gemeente dat besluitvorming is uitgesteld tot na de zomer.

Op ambtelijk niveau gaat de verkenning ondertussen wel verder. Er is op dat moment nog maar één locatie die verder onderzocht wordt, nadat ambtelijk deskundigen van de gemeenten, medewerkers van het COA en de politie samen drie mogelijke locaties hebben bekeken. Het gaat om de locatie Noordelijke Hoofddijk, de locatie Lupinelaan/Akkerwinde en de locatie Jipkesbelt.

Deze drie locaties zijn beoordeeld op de ontsluiting van het terrein, de ‘draagkracht van de omgeving’ en ruimtelijke ordeningsaspecten. De locatie Noordelijke Hoofddijk scoort het best op de gestelde criteria. Het gaat om een agrarisch perceel. De grond is van de provincie Overijssel.

Begin oktober 2023 stemt een meerderheid van de (oude) Tweede Kamer voor de spreidingswet. Dat betekent dat de wet nu ter behandeling komt te liggen in de Eerste Kamer.

Opnieuw wordt besluitvorming over een locatie voor het azc vooruitgeschoven. Dat maakt burgemeester Eijbersen bekend in november 2023.

Dat het college geen besluit neemt over een voorkeurslocatie voor het azc, heeft voor een belangrijk deel te maken met de onrustige politieke situatie in de gemeente Hellendoorn. In korte tijd is er namelijk veel gebeurd: twee van de vier wethouders zijn vertrokken en onderhandelingen over het vormen van een nieuwe coalitie verlopen stroef.

,,Besluitvorming over belangrijke onderwerpen, zoals een azc, moeten zorgvuldig gebeuren”, licht Eijbersen toe. Hij wil wachten totdat weer sprake is van een bestuurlijke stabiele situatie.

De situatie rondom het aanmeldcentrum in Ter Apel loopt in december 2023 weer uit de hand. Het COA heeft niet genoeg plek om asielzoekers een bed te geven. Sommige nieuwkomers slapen daardoor op stoeltjes van wachtkamers en wachten overdag buiten.

De gemeenteraad van Hellendoorn wil Ter Apel verlichting bieden. In eerste instantie is het voorstel om crisisnoodopvang aan te bieden. Dit terwijl de crisisnoodopvang in Haarle net is afgebouwd. Discussie in de raad leidt ertoe dat besloten wordt om – opnieuw unaniem – draagvlak uit te spreken voor de komst van een azc. Met structurele opvang wil de raad werk maken van menswaardige opvang van mensen in nood.

Op 23 januari 2024 stemt de Eerste Kamer in met de spreidingswet. De nieuwe regels gaan op 1 februari in. Dan maakt staatssecretaris Van der Burg ook bekend hoeveel asielzoekers de gemeenten indicatief moeten opvangen.

Begin februari 2024 maakt de gemeente Hellendoorn bekend dat in maart een besluit wordt genomen over een locatie voor het azc.

Ook wordt duidelijk hoe groot de indicatieve opgave is voor de gemeente vanuit de spreidingswet. Hellendoorn heeft de opgave om 215 asielzoekers op te vangen in 2025. Dit aantal ligt hoger dan het maximumaantal van 200 plekken die de gemeenteraad heeft meegegeven voor een azc. Omdat de gemeente zélf initiatief heeft genomen voor een azc, verwacht de gemeente dat dit geen problemen oplevert.

Op dinsdag 12 maart 2024 neemt het college een besluit over de locatie waar het azc moet komen.